Yaz saati uygulaması bugün birçok ülkede uygulanıyor. Bu uygulamaya neden ihtiyaç duyuldu?

BBC Türkçe’de yer alan habere göre: 100 yıl önce İngiltere’de başlayan yaz saati uygulaması bugün birçok ülkede uygulanıyor. Bu uygulamaya neden ihtiyaç duyuldu?

William Willett Londra’nın güneydoğusunda Chistlehurst semtinde yaşayan, orta halli bir müteahhitti.

O olmasaydı ne İngiltere’de ne de dünya ülkelerinin dörtte birinde yaz saati uygulaması diye bir şey de olmayacaktı.

Açık havayı çok seven Willett 1905’te bir yaz sabahı at sırtında dolaşırken güneş doğmuş olmasına rağmen hala çoğu evde perdelerin kapalı olduğunu görmüş ve şu soruyu sormuştu: Yaz başında saatler ileri alınsa ne olur?

Bunu düşünen ilk Willett değildi. Eski medeniyetlerde de mevsime bağlı olarak günler uzatılıp kısaltılıyordu. Örneğin Roma saati kışın 44 dakika, yazınsa 75 dakikaydı.

GÜN IŞIĞI İSRAFI

1895’te Yeni Zelandalı entomojist (böcek bilimcisi) George Hunter iki saatlik bir değişikliğe gidilmesini önermiş, ama önerisi ciddiye alınmamıştı. Bunda altı yıl sonra, 1901’de Kral 7. Edward, Sandringham’daki sarayında daha uzun süre avlanabilmek için saatleri yarım saat geri aldırıyordu.

1907’de Willett, ‘Gün Işığı İsrafı’ konulu bir kitapçık yayımlamış ve bunu önlemek için Nisan ayında saatlerin dört kez 20’şer dakika ileri alınmasını, Eylül’de de yeniden eski saate dönülmesini önermişti. Böylece aydınlatma masrafları da azaltılabilecekti.

David Lloyd George ve genç Winston Churchill gibi dönemin bazı politikacıları da bu fikri destekledi. Günışığından Tasarruf Yasası parlamentoda tartışılırken Sherlock Holmes’un yazarı Arthur Conan Doyle da yasayı desteklediğini, ancak saatleri bir kerede sadece bir saat ileri almanın çok daha basit olacağını ve kimsenin kafasını karıştırmayacağını açıkladı.

Fakat dönemin başbakanı Herbert Asquith bu yasaya karşı çıktı ve 1909’da ve sonraki birkaç girişimde bu öneri hezimete uğradı.

Fakat Willett 1915’te gripten ölünceye kadar İngiltere, Avrupa ve Ameirka’da bu konuda kampanya yürütmeye devam etti. Ölümünden bir yıl sonra Willett’in önerisi biraz değiştirilerek kabul edildi. Nedeni, savaştı.

SAVAŞIN ETKİSİ

Birinci Dünya Savaşı başlayalı iki yıl olmuş, İngiltere kömür sıkıntısı çekmeye başlamıştı. O zamanlar kömür hem sanayide hem evlerde başlıca enerji kaynağıydı.

London School of Economics’de tarih profesörü olan David Stevenson, “Donanmada, demiryollarında, konutlarda yakıt talebi artmakla kalmamış, aynı zamanda kömür yatakları Alman işgali altında olan müttefiklerin de kömür talebini de karşılamak gerekiyordu” diyor.

Willett’in fikri çözüm olabilirdi. Almanya’nın 30 Nisan 1916’da yaz saati uygulamasına dair bir yasayı kabul etmesinin ardından İngiltere’de de 17 Mayıs’ta benzer bir yasa yürürlüğe girdi.

Stephenson, bu tür kopyacı davranışların o dönem yaygın olduğunu söylüyor. “İngiltere uzun zamandır birçok fikir için Almanya’dan esin alıyordu. Çoğu İngiliz politikacı ve aydın bu ülkeyi verimlilik örneği olarak alıyordu” diyor.

Yeni yasaya göre, Greenwich başlangıç meridyeni zamanı (GMT) yaz saati uygulamasına göre bir saat ileri alınacaktı.

Daha sonra birçok Avrupa ülkesi ile ABD, Uruguay, Yeni Zelanda, Şili ve Küba da bu uygulamayı takip etti.

SÜREKLİ TARTIŞMALI

Fakat daha sonra birçok yerde yaz saati uygulamasına karşı yasa teklifleri getirildi. Gün ışığından tasarruf etmeye yönelik uygulamalar dünyanın birçok yerinde sürekli tartışılıyor, değiştiriliyor.

Bu uygulamanın bu kadar tartışmalı olmasının nedeni, yararları karşısında zararlarının da gündeme getirilmesi. Genel olarak yaz saati uygulamasının satışlara, spor ve turizme katkısı olduğu, fakat tarım ve posta servisini olumsuz etkilediği belirtiliyor. Uzmanlar, bu uygulamanın enerji kullanımının yanı sıra, trafik kazalarını ve suç oranını azaltarak yaşam kalitesini artırdığını, ancak sabah güne karanlıkta başlama ve uyku üzerinde jetlag etkisine benzer bir olumsuz etkisinin olduğunu söylüyor.

Saatlerin ileri/geri alınmasının siyasi bir yanı da var. Geçen yıl Kuzey Kore kuruluşunun 70. yılını kutlarken saatleri 30 dakika geri alarak Japonya’nın işgali öncesinde kullanılan zaman kuşağına geri döndü.

Dünyanın 7,4 milyar nüfusunun yaklaşık dörtte biri yaz saati uygulamasını kullanıyor.